Rozwój każdej firmy zależy od jej zdolności do skutecznego konkurowania w danym sektorze. W konsekwencji dyktuje to rodzaj należności do struktury rynkowej.

Zrozumienie struktur rynkowych jest ważne podczas prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej, niezależnie od tego, do jakiego sektora należy. Wiedza o rynku może być skomplikowana. Jednak te podstawowe pojęcia mogą ułatwić zrozumienie tego tematu.

Poniżej przedstawiamy cztery rodzaje struktur rynkowych i co należy o nich wiedzieć:

1. Konkurencja doskonała

Rynek doskonale konkurencyjny to struktura, w której żaden pojedynczy podmiot gospodarczy nie ma dominującego udziału w rynku. Taka struktura rynku charakteryzuje się tym, że małe przedsiębiorstwa prowadzą na nim uczciwą konkurencję. Zamiast jednej firmy, która może dyktować ceny, dynamika podaży i popytu wpływa wyłącznie na rodzaj i cenę towarów oraz usług oferowanych na rynku.

W teorii taki układ opiera się na następującym założeniu:

• Towary i usługi mogą swobodnie wchodzić na rynek.
• Wszystkie przedsiębiorstwa są w stanie maksymalizować zyski, utrzymując koszty produkcji na niskim poziomie.
• Firmy sprzedają podobne towary o porównywalnej jakości.
• Konsumenci nie mają określonych preferencji dotyczących marek.

Mimo że jest to najbardziej idealna struktura rynku, żaden sektor nie może pochwalić się tego typu konkurencją. Jedynie giełda papierów wartościowych lub rynek walutowy mogą być brane pod uwagę.

2. Konkurencja monopolistyczna

W konkurencji monopolistycznej zakłada się, że różne firmy mogą oferować towary, które są technicznie takie same, ale wiodące marki oferują je z niewielką przewagą. Te często ulepszone wersje produktów stanowią dla firm główną podstawę do dyktowania wyższych kosztów produktów lub zdobywania nieco większego udziału w rynku w porównaniu z konkurentami.

Podstawy takiej struktury rynku są niemal podobne do założeń dla konkurencji doskonałej, z wyjątkiem minimalnych zmian w ofercie produktów, w wyniku których konsumenci preferują jedną markę nad drugą. W związku z tym podaż i popyt nie są już głównymi elementami wpływającymi na ceny rynkowe. Firmy, które zdobywają lwią część rynku, mogą wpływać na ceny do pewnego poziomu. 

Dobrym przykładem mogą być firmy z branży nieruchomości, które sprzedają technicznie podobne nieruchomości, ale mają różne oferty. Do tego typu rynku można zaliczyć także produkty higieny osobistej, a także rynek detaliczny i sektory usługowe.

3. Konkurencja monopolistyczna

Jest to prawdopodobnie najbardziej rozpowszechniona struktura rynku w wielu branżach. Taka struktura rynku powstaje, gdy tylko jedna firma wyróżnia się spośród innych, stając się głównym dostawcą produktów.

Gdy tylko jedna firma jest liderem na rynku, wiodąca marka będzie miała wystarczającą siłę, by dyktować większość ruchów na rynku. Przy strukturze rynku opartej na konkurencji monopolistycznej wiodąca marka może minimalizować koszty produkcji i maksymalizować zysk. Prowadzi to do nieuczciwej konkurencji i ograniczonego wyboru dla konsumentów. Jednym z subtelnych sposobów, w jaki wiodące firmy mogą wzmocnić swoją pozycję na rynku, jest oferowanie przedsiębiorczym osobom tanich franszyz.

W teorii konkurencja monopolistyczna nie jest idealnym rozwiązaniem, ponieważ wiodąca marka może celowo obniżać ceny, aby zmaksymalizować zyski.  Z tego rodzaju strukturą rynku wiąże się wiele niekorzystnych zjawisk – od niesłabnącego wzrostu cen po blokowanie wejścia na rynek nowych produktów i minimalizowanie wielkości podaży.

4. Konkurencja oligopolistyczna

Nieco inną drogą niż monopol jest struktura rynku oparta na konkurencji oligopolu. W monopolu na rynku dominuje tylko jedna firma. Dla porównania, oligopol występuje wtedy, gdy kilka firm konkuruje lub współpracuje ze sobą w celu zdominowania rynku.

Supergrupa może się składać z małych firm współpracujących z dużymi korporacjami. Mogą to być także główni gracze branżowi, którzy współpracują ze sobą w celu umocnienia swojej pozycji na rynku i powstrzymania wejścia nowych konkurentów. Towary produkowane przez te wiodące firmy mogą być takie same lub nieznacznie się od siebie różnić.

Firmy te mogą osiągać zyski, podnosząc ceny, niezależnie od tego, czy działają harmonijnie, czy konkurują z innymi głównymi markami. W rezultacie ten układ rynku mógł być nieco odporny na nieoczekiwane wydarzenia, takie jak poważny wpływ pandemii na przedsiębiorstwa. W tej strukturze rynku firmy mogą maksymalizować zyski, ustalając ceny i nakładając ograniczenia na wchodzenie i wychodzenie towarów z rynku.

Konkurencja oligopolistyczna może występować w głównych branżach, takich jak media, branża smartfonów, motoryzacyjna i energetyczna – branżach, w których główni gracze często angażują się w ostrą rywalizację lub fuzje.

Wnioski

Struktury rynkowe są kształtowane nie tylko przez podaż i popyt. Wpływa na nią również wiele czynników, takich jak liczba producentów, sprzedawców, konsumentów. Także rodzaj dostępnych produktów lub usług, wpływ dostawcy na cenę produktu oraz bariery utrudniające wejście na rynek nowym graczom i ich produktom.

Dobra analiza tych warunków może pomóc właścicielowi firmy w lepszym umiejscowieniu swojej organizacji w wysoce konkurencyjnym sektorze biznesu.