Na każdym etapie kariery zarówno pracownik, jak i pracodawca powinni znać swoje prawa i obowiązki. Wszystkie z nich zostały uregulowane przepisami w kodeksie pracy. Z tym że wiele osób nawet nie zadaje sobie trudu, żeby do niego zajrzeć. Tym samym często nie wiedzą, kiedy doszło do złamania prawa i jak poradzić sobie z zaistniałą sytuacją. Dlatego w tym tekście zostały opisane najważniejsze prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy. Koniecznie trzeba się z nimi zapoznać!

Najważniejsze obowiązki i prawa pracownika – co warto wiedzieć?

Przepisy w kodeksie pracy wyraźnie wskazują obowiązki i prawa pracowników. Należy jednak wiedzieć, że przepisy, o których mowa dotyczą jedynie osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Pozostałe umowy, takie jak umowa o dzieło, zlecenie, czy B2B są regulowane przez kodeks cywilny.

Jak się okazuje, pracodawcy bardzo często łamią przepisy, a pracownicy nie zdają sobie z tego sprawy. Niestety nie jest to dla nich korzystne. W razie potrzeby nawet nie będą mieli szans walczyć o swoje prawa przed sądem pracy. Zresztą nieuczciwi pracodawcy chętnie wykorzystują niewiedzę podwładnych. Żerują na nich, np. wypłacając niższe wynagrodzenia, czy też nie przyznając odpowiedniej liczby dni urlopu.

Poza tym pracownicy niekiedy sami godzą się na gorsze warunki pracy w obawie o jej utratę. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że to również jest łamanie prawa i przepisów zawartych w kodeksie pracy.

Jakie są obowiązki i prawa pracownika?

W pierwszej kolejności, każda osoba na rynku pracy może sama zdecydować, na jakim stanowisku chce znaleźć zatrudnienie. Z tym że istnieje wyjątek od tej zasady. Mianowicie, gdy ustawa uniemożliwia pracownikowi podjęcia pracy np. przez posiadanie dokumentu potwierdzającego niekaralność, a on takiego nie ma.

Za wykonywanie pracy każdemu pracownikowi należy się odpowiednie wynagrodzenia, które powinno zostać uwzględnione w umowie o pracę.

Jakie są jeszcze prawa pracowników?

• Wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalna stawka, która jest ustalana przez państwo. Pracownikowi przysługuje też równe prawo w stosunku do osób mających te same obowiązki, a więc także równe wynagrodzenie za ich wykonanie.
• Pod żadnym pozorem pracodawca nie może dyskryminować pracownika. Niezależnie od swoich przekonań. Nie tylko na tle rasistowskim, czy religijnym, ale też ze względu na formę zatrudnienia np. czas określony.
• Pracodawca ma także obowiązek umożliwić pracownikami bezpieczne warunki pracy zgodne z przepisami BHP. Jeżeli miejsce zatrudnienia nie spełnia tych norm, to do praw pracowników należy możliwość rezygnacji.
• Jeżeli pracodawca łamie przepisy dotyczące równego traktowania lub mobbingu, to pracownik ma prawo ubiegać się o odszkodowanie. Świadczenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie.
• Natomiast kiedy dojdzie do rozwiązania umowy o pracę, to pracownikowi należy się okres wypowiedzenia oraz wynagrodzenie.
• Co więcej, pracodawca nie może zabronić podwładnemu wstępowania do organizacji pracowniczych.

Prawa pracowników – urlop

Kiedy pracownik ma staż pracy krótszy niż 10 lat, to przysługuje mu 20 dni urlopu. Kiedy jest zatrudniony dłużej, to ten czas wydłuża się do 26 dni. W przypadku urlopu bezpłatnego, pracodawca zobowiązany jest przywrócić pracownika na dotychczasowe stanowisko lub z takim samym wynagrodzeniem na inne.

Kolejne jest prawo do urlopu rodzicielskiego, który trwa 32 lub 34 tygodnie. Warto też wiedzieć, że matka ma możliwość szybciej wrócić do pracy i zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego. Pod warunkiem, że ojciec dziecka wykorzysta pozostałe dni.

Skoro mowa o wypoczynku i urlopie, to trzeba wspomnieć, że każdy pracownik ma prawo do przerwy w trakcie pracy. Przy 6 godzinach musi przysługiwać mu minimum 15 minut czasu wolnego.

Jakie są najważniejsze obowiązki osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę?

Oczywiście każdy pracownik musi sumiennie wykonywać swoje obowiązki, o których mowa w umowie o pracę na rzecz pracodawcy. Musi przestrzegać także godzin pracy, a w razie nieobecności – usprawiedliwić je. Zobowiązany jest pracować zgodnie z regulaminem pracy, zasadami BHP i PPOŻ. Nie może zdradzać tajemnic określonych w umowie oraz ustawie. Powinien dbać o dobro zakładu pracy i nie działać na szkodę pracodawcy.

Kodeks pracy nie określa wyłącznie praw i obowiązków pracownika. Jakie leżą po stronie pracodawcy?

Jakie są prawa pracodawcy?

Pracodawca ma wiele praw wobec pracowników. Przede wszystkim może wydawać polecenia służbowe i egzekwować prawidłowość ich wykonania. Ma możliwość nakładania kar na pracowników oraz przyznawania im nagród lub wyróżnień, kiedy na to zasłużyli.

W szczególnych okolicznościach pracodawca może odwołać podwładnego z urlopu wypoczynkowego. Gdy zachodzi taka konieczność, może zlecić pracę w godzinach nadliczbowych, ale, tylko gdy zrekompensuje je dodatkowymi dniami lub godzinami wolnymi.

Ponadto pracodawca może:

• Kontrolować pocztę służbową.
• Dokonywać potrąceń z wynagrodzenia, ale zgodnie z prawem.
• Przyznawać dodatkowe świadczenia na podnoszenie kwalifikacji.
• Wprowadzać szczególny nadzór nad zakładem pracy lub wokół niego, jeśli ma to pomóc w zapewnieniu bezpieczeństwa pracownikom.

Jaki są obowiązki pracodawcy?

Pracodawca zobowiązany jest do:

• Prawidłowej i terminowej wypłaty wynagrodzenia zgodnie z ustalonymi wcześniej warunkami.
• Umożliwienia pracownikom podnoszenia kwalifikacji.
• Zapewniać odpowiednie warunki pracy.
• Sprawiedliwej i obiektywnej oceny pracowników.
• Prowadzenia i przechowywania dokumentacji pracowniczej oraz akt osobowych.
• Przeciwdziałania mobbingowi.
• Udzielania informacji pracownikom o możliwości zatrudnienia w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu.
• Wspierania kształtowania zasad współżycia społecznego.
• W miarę swoich możliwości zaspokajania socjalnych potrzeb pracowników.
• Zapewnienia dobrej organizacji pracy.